KALI pertama saya bertemu bekas mufti Perlis, Dr. Asri Zainal Abidin ialah pada Disember 2008. Beliau yang sedang melanjutkan pengajian di United Kingdom datang ke London untuk menyertai demonstrasi mengenai Gaza. Kebetulan ketika bertemu, saya pun mengikut beliau dalam demonstrasi tersebut walaupun untuk sekejap sahaja.
Selepas berdemonstrasi, saya meneruskan perbualan dengan Dr. Asri sehingga hampir tengah malam.
Beliau meminta penjelasan kenapa kami di Malaysia Think Tank beriya-iya mempopularkan faham libertarianisme sehingga sanggup membelanjakan puluhan ribu ringgit untuk menaja peserta Akademi Merdeka yang kami anjurkan secara berkala.
Pada 1-3 Mei depan, kami sekali lagi akan mengadakan Akademi Merdeka di Pulau Pinang.
Rupa-rupanya walaupun ada perbezaan di sana-sini, banyak juga persamaan pandangan antara kami. Saya menghormati Dr. Asri sebagai seorang yang boleh menerima perbezaan pandangan tanpa terlalu dipengaruhi emosi.
Isu paling hangat yang kami bicarakan pada malam itu ialah mengenai kewibawaan institusi fatwa di Malaysia. Kesejukan di tengah-tengah musim dingin pun menjadi panas dalam perbincangan itu!
Minggu lepas saya bertemu sekali lagi dengan ilmuwan agama ini di Dewan Malaysia London. Beliau menyebut bahawa majalah Al-Islam keluaran April 2009 telah menyiarkan pandangan beliau mengenai betapa kita perlu memperkukuhkan institusi fatwa negara.
Dalam majalah tersebut Dr. Asri mencadangkan agar diwujudkan badan-badan fatwa bebas selain daripada Majlis Fatwa yang rasmi.
Memetik kata-kata Dr. Asri, lebih baik jika kita mempunyai "badan fatwa yang dianggotai oleh tokoh-tokoh ilmuwan daripada pelbagai aliran. Bebas daripada kongkongan kepentingan, mampu mencampuri pelbagai urusan umat. Ia boleh dibiayai oleh institusi wakaf agar tiada siapa yang mengongkongnya."
Nampaknya daripada satu topik sembang-sembang selepas demonstrasi, idea itu kini telah dilontarkan ke khalayak ramai.
Saya menyokong cadangan Dr. Asri itu. Seperti yang beliau sendiri sebutkan, Majlis Fatwa Kebangsaan gagal menjadi badan yang memimpin rakyat dan kebebasannya tersekat.
Kewujudan badan fatwa bebas akan mewujudkan persaingan dalam institusi fatwa di Malaysia, selaras dengan firman Allah yang mahukan kita berlumba-lumba mengerjakan kebajikan.
Hakikatnya, badan fatwa adalah kilang untuk mencerna idea-idea bernas dalam rangka menghasilkan fatwa sebagai produk. Pekerja-pekerja kilang tersebut ialah para ulama yang terpilih.
Sekiranya hanya satu sahaja badan yang memonopoli proses pengeluaran fatwa, maka akhirnya mereka akan menjadi acuh tak acuh dalam menjalankan tugas. Apatah lagi jika para pekerjanya merasakan bahawa pekerjaan mereka sentiasa selamat, atau masyarakat tidak mempunyai pilihan selain daripada menerima bulat-bulat apa yang mereka keluarkan.
Akibatnya akan keluarlah pandangan-pandangan yang kualitinya boleh dipersoalkan, seperti mana beberapa fatwa yang dikeluarkan baru-baru ini. Mujurlah Perdana Menteri dan Raja-Raja menyelamatkan keadaan.
Apabila ada persaingan, badan-badan fatwa ini akan lebih berhati-hati mengeluarkan pandangan agar 'produk' mereka berkualiti tinggi dan wibawa 'kilang' juga tidak tercalar.
Saya ada bertanya Dr. Asri apa yang beliau maksudkan sebagai 'badan bebas.' Menurut beliau, 'badan bebas' bermaksud tidak terikat dengan mana-mana kepentingan atau kuasa yang lebih tinggi.
Apa yang saya faham, ini bermaksud badan fatwa itu boleh mengeluarkan pandangan dalam apa-apa isu yang mereka mahu, tanpa perlu merujuk kepada kuasa atasan. Sandaran mereka adalah hujah berteraskan al-Quran dan hadis semata-mata.
Saya setuju bahawa kebebasan ini penting kerana kadang kala mereka yang bertanggungjawab mengawasi majlis-majlis fatwa rasmi ini pun sebenarnya jauh daripada Islam yang tulen. Peranan mereka dalam pentadbiran agama semata-mata kerana jawatan yang dipegang, bukan kerana keilmuan atau pengamalan.
Pandangan seumpama yang dilontarkan oleh Dr. Asri pasti akan mengundang kontroversi dalam negara kita. Bagaimana kedudukan Majlis atau Jabatan Agama Islam? Bagaimana kedudukan Majlis Fatwa Kebangsaan?
Apa kedudukan Raja-Raja Melayu yang turun temurun memegang jawatan sebagai ketua agama? Bagaimana jika fatwa yang dikeluarkan mengundang polemik baru? Di mana kedudukan Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (Jakim)?
Pasti kita memerlukan masa lebih panjang untuk membicarakan semua ini. Jangan tergesa-gesa untuk mengubah segala-galanya. Apa yang penting sekarang ialah perbahasan awam yang matang dan sihat.
Cadangan Dr. Asri ini juga menjemput kita untuk mengimbau status institusi wakaf di negara kita. Badan fatwa bebas yang dicadangkan oleh Dr. Asri hanya akan berjaya jika wujud pertubuhan-pertubuhan wakaf yang kuat.
Hampir semua wakaf di Malaysia ditadbir oleh kerajaan. Seperti mana monopoli telah membawa kesan negatif kepada institusi fatwa kita, monopoli juga telah melemahkan institusi wakaf kerana tidak wujud persaingan untuk menjadi yang terbaik.
Ini bukan salah pihak berkuasa. Apa-apa institusi sekalipun akan menjadi lemah sekiranya tidak wujud persaingan yang sihat.
Maka tidak pelik jika Ketua Pengarah Jabatan Wakaf, Zakat dan Haji, Datuk Sohaimi Mohd Salleh berkata bahawa beliau teruja dengan kekuatan kewangan endowment di Universiti Harvard.
Model yang mereka gunakan amat mirip dengan model wakaf dalam Islam. Dana mereka mencecah RM$65 bilion, lebih banyak daripada jumlah pakej rangsangan ekonomi seluruh Malaysia!
Situasi tersebut hanya wujud di negara yang membebaskan wakaf dan endowment daripada belenggu birokrasi dan pengaruh politik.
Institusi wakaf juga perlu digalakkan berfungsi dengan bebas agar mereka boleh membiayai kerja-kerja organisasi yang sesuai, seperti badan fatwa bebas yang dicadangkan oleh Dr. Asri.
Negara kita kini semakin dewasa. Saya harap kita boleh membincangkan pandangan bekas mufti tersebut sebagai orang dewasa, tanpa dipengaruhi oleh emosi atau sentimen yang melulu. Hujah dan dalil mesti dijadikan sandaran utama.
WAN SAIFUL WAN JAN ialah Ketua Pengarah Malaysia Think Tank dan kini menetap di London
No comments:
Post a Comment